Waar moet je op letten als je een propaan warmtepomp installeert?

Steeds meer warmtepompen worden uitgerust met een milieuvriendelijker koudemiddel. Deze systemen gebruiken propaan (R290) als koudemiddel. Ze combineren milieuvriendelijkheid met een hogere efficiëntie en aanvoertemperaturen tot 70 graden en zijn daardoor ook geschikt voor installaties met een traditioneel afgiftesysteem.

Vanwege de hogere brandbaarheid van propaan zijn er belangrijke veiligheidsoverwegingen en normen waaraan voldaan moet worden tijdens de installatie. Dit artikel geeft een overzicht van de belangrijkste risico's.

Wat is Propaan en waarom gebruiken als koudemiddel?

Propaan is een koolwaterstof met een zeer laag Global Warming Potential (GWP), slechts 3, waardoor het een milieubewuste keuze is. De stof staat bekend om zijn uitstekende thermodynamische eigenschappen, waaronder het vermogen om hogere aanvoertemperaturen te leveren, wat resulteert in een hogere Coëfficient Of Performance (COP) van de warmtepomp.

Waarom gelden er voor propaan extra regels?

Propaan is zeer brandbaar, het wordt onder andere gebruikt als brandstof voor camping fornuizen. Daarom zijn extra maatregelen vereist tijdens installatie om te voorkomen dat propaan binnendringt in afgesloten ruimtes of in aanraking komt met ontstekingsbronnen. Ook voor monoblock systemen die buiten worden opgesteld betekent dit dat er extra maatregelen gelden ten aanzien van de afstand tot ramen, deuren en ontstekingsbronnen.

Wil je meer weten over het verschil tussen monoblock en split-warmtepompen of over welke verschillende varianten er van monoblock systemen zijn? Lees dan ons artikel daarover.

Aanpassingen in NEN IEC 60335-2-40 Norm

De norm voor koudemiddelen, NEN IEC 60335-2-40 is in 2022 vernieuwd. In de oude norm was het maximum vulgewicht beperkt tot 150 gram. Daarom was het alleen geschikt voor monoblock warmtepompen met een klein koudemiddelcircuit in de buitenunit. De vernieuwde versie van de IEC-norm 60335-2-40 staat hogere vullimieten tot maximaal 988 gram toe van ontvlambare koudemiddelen. Daarmee komt R290 ook in beeld voor split-warmtepompen. Diverse fabrikanten werken aan de ontwikkeling van split-warmtepompen met R290 als koudemiddel. De norm beschrijft echter alleen de eisen waaraan de warmtepomp moet voldoen, en zegt niets over de combinatie warmtepomp en afgiftesysteem:

René van Luijn (Spirotech):

De eisen waar de warmtepomp zelf aan moet voldoen worden beschreven in EN60335-40-2. Er is sprake van het ontwikkelen van beveiligingen voor warmtepompen die werken met propaan om ervoor te zorgen dat propaan niet het afgiftesysteem in gaat, dat is een taak voor de fabrikant van de warmtepomp.

Er zijn geen aanvullende eisen voor het afgiftesysteem bij het gebruik van een warmtepomp die werkt met propaan als koudemiddel. Normen die wél wat over het afgiftesysteem zeggen zijn lastiger toe te passen op de warmtepompen voor de woningbouw.

Patrick van den Wildenberg (Vaillant):

De warmtewisselaars in onze kleine vermogens (de VWL35/6 t/m de VWL75/6) R290 HT monoblock warmtepompen zijn zo ontworpen dat er een luchtspleet zit tussen het koudemiddelcircuit en het watercircuit een zogenaamde dubbele scheiding. Mocht er dan een lek komen in het koudemiddel circuit van de buitenunit, dan kan het koudemiddel via de luchtspleet ontsnappen en in de buitenlucht wegstromen. Bij de grotere vermogens gaat dit door middel van een luchtopvang pot waar op een automatische ontluchter zit zodat het koudemiddel niet via het CV-water naar binnen getransporteerd kan worden.

Installatievereisten en veiligheidsmaatregelen

Voor de installatie zijn er eisen ten aanzien van de plaatsing van de warmtepomp en de installatiedelen daar direct omheen.

1. Locatie van de buitenunit

De plaatsing van de buitenunit van een propaan warmtepomp is cruciaal. Zorg voor een minimale afstand van 3 meter tot ramen, deuren, en andere openingen naar bewoonde ruimtes. Dit voorkomt dat propaangas zich kan ophopen in het geval van een lekkage. Propaan is zwaarder dan lucht en zal zich bij een lekkage naar de grond bewegen en ophopen. Een R290 buitenunit mag dus zeker niet boven een kelderraam of luchtschacht geplaatst worden.

2. Elektrische veiligheid en de werkschakelaar

Ontstekingsbronnen mogen zich niet naast of onder de warmtepomp bevinden om het risico op ontsteking te minimaliseren. Ook (spatwaterdichte) stopcontacten of werkschakelaars gelden als ontstekingsbron en mogen daarom niet direct naast of onder de warmtepomp worden geplaatst. De werkschakelaar moet dus zo geplaatst worden dat de onderkant van de werkschakelaar zich boven de bovenkant van de warmtepomp bevindt. Je mag de werkschakelaar dus niet óp de warmtepomp schroeven.

3. Toepassing van ontluchters

Net als bij andere warmtepompsystemen moeten er ontluchters in het CV circuit worden opgenomen. In theorie zou bij een defect in de buitenunit het koudemiddel naar het verwarmingscircuit kunnen lekken en dan via een ontluchter in de woning terecht kunnen komen. Vanwege de brandbaarheid van propaan kan zo'n lek grote gevolgen hebben, maar de regelgeving is daar (nog) niet op aangepast.

René van Luijn (Spirotech) over de toepassing van ontluchters:

Omdat er voor het afgiftesysteem bij een warmtepomp die werkt met R290 geen aanvullende eisen zijn, kan je een microbellenontluchter in het afgiftesysteem gewoon gebruiken.”

Het is bij R290 warmtepompen, net als bij andere warmtepompen, noodzakelijk om ontluchters in de leidingen te plaatsen en ophoping van lucht te voorkomen. Dat komt niet alleen de efficiëntie van de warmtepomp ten goede, maar verkleint ook de veiligheidsrisico's.

Deskundige installatie is altijd belangrijk

Omdat propaan (nog) alleen in monoblock warmtepompen wordt toegepast, heb je als installateur geen STEK certificering nodig. Je komt immers niet in aanraking met het koudemiddel, zoals bij de installatie van een split-warmtepomp. Maar ook met een monoblock warmtepomp op propaan is het belangrijk dat je weet wat je doet en welke specifieke eisen en risico's verbonden zijn aan de installatie. Lees daarom de handleiding van de fabrikant zorgvuldig en roep advies in bij twijfel.